En de beste vertaler is…

Ja, dat zou gemakkelijk zijn; u pakt een overzicht van de laatste wereldkampioenschappen vertalen erbij en hebt alle uitslagen op een rijtje. Maar zo werkt het helaas niet. De prestaties van vertalers zijn nu eenmaal niet zomaar in secondes, meters of kilo’s uit te drukken.

Evengoed hoeft u zich, op zoek naar de beste vertaler, niet verloren te voelen. U komt al een heel eind als u een vertaler selecteert aan de hand van de volgende drie regels.

Regel 1 zegt, heel logisch, dat een vertaler over een zeer gedegen vakkennis van twee talen dient te beschikken. Al even vanzelfsprekend is regel 2 die zegt dat een vertaler gespecialiseerd dient te zijn in het onderwerp wat hij vertaalt. Als een vertaler, om maar eens wat te noemen, niet uit de context kan halen of met ‘arm’ een lichaamsdeel wordt bedoeld of iemand zonder geld, komt er van de vertaling niet veel terecht.

Regel 3 is ook al heel voor de hand liggend, maar wordt toch vaak over het hoofd gezien. Welke ellende het niet naleven van deze regel kan aanrichten wordt pijnlijk duidelijk in het volgende voorbeeld. Maar eerst die regel zelf. Regel 3 pleit voor het inschakelen van een native speaker die in zijn vaderland woont en naar zijn moedertaal toe vertaalt. Dus bijvoorbeeld; een in China wonende Chinees die naar het Chinees vertaalt.

En nu we toch in China zijn; onlangs kreeg de film ‘Guardians of the Galaxy’ na zijn première in China zware kritiek te verduren. Niet om de film zelf, maar om de vertaling. De sfeer van de film was volgens de meeste bezoekers niet goed weergegeven in het Chinees, en de woordspelingen kwamen niet over.

Had de filmproducent een vertaler in de arm genomen die aan de derde regel had voldaan dan was hem veel kritiek bespaard gebleven, en… had hij vele miljoenen dollars meer verdiend. Want er gaat heel wat geld verloren nu de Chinezen de film links laten liggen.

En dat allemaal omdat men verzuimd heeft een vertaler te selecteren zogezegd ‘in zijn eigen taal leeft’, en het dagelijkse woordgebruik van het filmpubliek door en door kent.

Talen zijn nu eenmaal aan voortdurende verandering onderhevig, en hoe goed een vertaler zijn moedertaal ook spreekt, als deze geen deel uitmaakt van zijn dagelijkse leven ontstaat er een afstand tussen de kennis van de vertaler en de praktijk. Hoe groot de kennis van de vertaler ook is, als deze niet aansluit bij de beleving van de doelgroep waarvoor vertaald moet worden ligt het missen van de juiste toon op de loer, met alle gevolgen van dien.

Het was overigens niet de eerste keer dat filmproducenten wat lichtzinnig omsprongen met regel 3, want eerder kregen de vertaalde Chinese ondertitels van ‘Men in Black III’, ‘Pacific Rim’, ‘The Hunger Games’ en ‘Skyfall’ ook al stevige kritiek te verduren. Een gewaarschuwde producent telt voor twee zou je zo zeggen. Nou, nog niet dus. Wederom ergerde het publiek zich groen en geel en liepen investeerders door de ondeugdelijke selectie van een vertaler een vermogen mis.

Zoiets zal bij Translation Kings nooit gebeuren, want daar wordt enkel met in hun vaderland wonende native speakers gewerkt. Sterker nog; Translation Kings is rondom native speakers gebouwd. Ideaal dus voor filmproducenten, en uiteraard ook voor u.