Gaelisch, ook wel Gaelic, Goidelisch en Goidelic genoemd is een subgroep van Q-Keltische of Eiland-Keltische talen. De talengroep wordt onderverdeeld in Iers-Gaelisch, Schots-Gaelisch, Manx-Gaelisch en Shelta. Gaelisch heeft in Ierland inmiddels een beschermde status; het is de eerste officiële taal van het land. In 2007 werd het Gaelisch ook als een van de vele officiële talen van de Europese Unie geaccepteerd. En dat voor een taal die nauwelijks nog moedertaalsprekers heeft en met uitsterven wordt bedreigd. De erkenning en bescherming kwamen, na een roerige geschiedenis, wel wat laat. Evengoed staat het Gaelisch mede daardoor weer volop in de belangstelling en trekt het aantal sprekers aan. Ook het gegeven dat er zeer oude geschriften in het Gaelisch bewaard zijn gebleven maakt de taal de moeite van het conserveren waard.
Schots-Gaelisch
Schots-Gaelisch of (Gàidhlig) is een Goidelische taal die in de Schotse Hooglanden wordt gesproken door de Keltische Gaels. Ook dit Gaelisch heeft niet veel moedertaalsprekers meer. Het aardige van het Schots-Gaelisch is dat het geen woorden voor ‘ja’ en ‘nee’ heeft. De sprekers van deze taal zijn dus niet klem te zetten in het spelletje ‘Geen ja en geen nee’. Hoe geven de Gaelisch-sprekers dan antwoord op een typische ja/nee-vraag? Dat gaat als volgt: als bijvoorbeeld gevraagd wordt: ‘Ben je erg ziek?’, is het antwoord een bevestiging: ‘Ik ben’.
Ook het werkwoord ‘hebben’ bestaat niet in het Gaelisch. Om dat ‘hebben’ te omzeilen zei men bijvoorbeeld ‘er is eten bij John’ in plaats van ‘John heeft eten’. Het ontbreken van het werkwoord ‘hebben’ zegt iets over de sociale structuur van de Kelten die bijvoorbeeld alleen gemeenschappelijk beheerd grondgebied kenden. Ook bijzonder is dat de taal slechts 17 letters en niet meer dan 10 onregelmatige werkwoorden kent. Dat maakt het echter nog niet tot een gemakkelijke taal, want ook al is de taal consequent, de orthografie is complex.
Manx-Gaelisch
Het Manx-Gaelisch werd op het eiland Man gesproken, maar met het overlijden van ene Ned Maddrell in 1974 stierf de allerlaatste moedertaalspreker en dus de taal. De laatste jaren veert de belangstelling echter weer behoorlijk op en maakt de taal een revival door. Veel kinderen leren Manx-Gaelisch op school als tweede taal naast het Engels.
Shelta
Shelta tot slot is het Gaelisch van de Irish Travellers, een etnische groep die er een reizend bestaan op nahoudt. Er is nooit een standaardorthografie van de taal vastgelegd; woorden kunnen dus op verschillende manieren geschreven worden. Zo’n 10% van de woorden is afkomstig uit het Romani, de taal van een andere reizend volk.
Kleine talen
Maar kleine talen of niet; ze leven weer op. Er is een toenemende belangstelling voor de bestaande Gaelische geschriften en er is behoefte aan vertalingen naar het Gaelisch. En daar komen wij in beeld.